خبرنگاران کارکرد واقعی باورها در لحظات بحرانی خانواده آشکارتر می شود - ناق

خانواده نهاد مقدسی برای تامین نیازهای مادی، روانی و معنوی بشر بوده و هسته اصلی جامعه را تشکیل می دهد. به عبارتی این نهاد بهترین بستر را برای تامین امنیت و آرامش روانی اعضا، پرورش نسل جدید و اجتماعی کردن فرزندان و برآورده ساختن نیازهای عاطفی افراد فراهم می سازد.

متاسفانه در عضر حاضر نظام خانواده دچار مسائل و چالش های اساسی شده و حتی گاه اساس و تمامیت آن نیز زیر سوال می رود، چرا که هر بحرانی که اجتماع را فرا می گیرد، خانواده نیز از آن تاثیر می گیرد، از این رو بسیاری از متفکران و صاحب نظران علوم انسانی از ابتدای تاریخ مکتوب علمی، درباره خانواده توصیه هایی داشته اند.

ادیان الهی به جهت نقش مهم خانواده در اخلاق و معنویت انسان ها، آموزه های مهمی در این زمینه ارائه کرده اند و به همین دلیل آخرین دین الهی یعنی اسلام در ابعاد مختلف زندگی خانوادگی فرامین و توصیه هایی دارد. اما اینکه چطور و چگونه این آموزه های دینی در راستای تحکیم بنیان خانواده عمل می کند و اثرات این آموزه ها بر کارآمدی خانواده ها چیست، سبب شد با کامران شیوندی عضو هیات علمی دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی به گفت وگو بنشینیم.

آموزه های دینی و شکل گیری مکارم اخلاقی در خانواده

شیوندی در خصوص اثرات آموزه های دینی بر بنیان خانواده گفت: اعتقادات و باورهای دینی برخاسته از اسلام ناب محمدی منشا تحولات اثربخش در نهاد خانواده ها است. باورهای ناب اسلامی موجبات تعقل و امانت داری و بستر رشد عاطفه و احساسات مثبت در خانواده را فراهم می کنند.

این آموزه ها اگر با فرهنگ سازی درست در جامه نهادینه شد آمار خودکشی ها، طلاق، اعتیاد، دزدی و هتک حرمت ها کاهش پیدا خواهد کرد.

کارکرد واقعی باورها در لحظات بحرانی و مسائل و معضلات می تواند خود را نشان دهد. مفاهیم ناب اسلامی زمانی به باورهای عمیق تبدیل و اثربخش می شوند که ارکان تربیتی جامعه نقش الگویی خود را به درستی انجام دهند.

بیشترین نقش الگویی برای افراد در بستر خانواده شکل می گیرد. باور والدین طبق آموزه های قران کریم درباره خانواده این بایدباشد که خانواده نهادی است مقدس و تقدس آن مانند مکه و بیت الحرام است. در این خانواده احترام متقابل شکل می گیرد، ساده زیستی، امانت داری، آرامش، عاطفه و هیجان های مثبت شکل می گیرد و والدین با رفتار خوب و حسنه خود را مسوول تربیت بچه ها خود می دانند و بستر رشد بچه ها را از آلودگی های فکری، انگیزشی، هیجانی و رفتاری پاک و منزه می کنند.

این باور دینی است که رزاق انسان ها فقط و فقط خدا است و والدین واسطه بین حضرت حق و بچه هاند. با چنین باوری، خانواده ها همیشه به خدای سبحان توکل می کنند، نگران مسائل اقتصادی و آینده رزق و روزی فرزندان نیستند و وظیفه خود را بدون چشم و هم چشمی و به دور از تجملات انجام می دهند.

این مطلب بدان معنا نیست که برای کسب روزی و تامین معاش خود و خانواده دست از کوشش و کوشش بردارند. در چنین خانواده ای اتفاقا اعضا کسب معاش برای خانواده را جهاد فی سبیل الله تلقی می کنند.

در چنین خانواده ای، جهادگر خواه پدر یا مادر باشد مورد تکریم خانواده و اعضای جامعه قرار می گیرد. در نگاه خانواده ای که باورهای دینی ناب اسلام نهادینه باشد علم و علما شرافت و فضیلت دارند. مکارم اخلاقی شکل می گیرد و رذایل اخلاقی کاهش پیدا می کند. اگر امروز ما شاهد حوادث و آسیب های گوناگون در حوزه خانواده هستیم علت اصلی آن است که شناخت واقعی انسان که در باور دینی از آن به عنوان نفس یاد می کنند، حاصل نشده است.

تاثیر بینش های اسلامی بر کارآمدی خانواده

شیوندی در خصوص تاثیر بینش های اسلامی بر کارآمدی خانواده گفت: شناخت خود موجب شوق به تحصیل کمالات و تهذیب اخلاق می شود که این اخلاق حسنه و عاطفه مثبت و هدفمند و عمود اصلی خیمه ای مقدس به نام خانواده است. انسان در بستر خانواده هر چه بیشتر حقیقت خود را بشناسد می تواند کمال پیدا کند و در جهت کمال خانواده این جامعه است که پیشرفت می کند.

در این چنین خانواده ای لذت های غم افزا و رنج های شادی آفرین معنا پیدا می کند و حاصل آن انگیزشی روزافزون در خانواده و جامعه می شود. اگر با توجه به معارف و باورهای دینی نسبت به انسان که دارای دو بعد جسم و روح است، شناخت پیدا کنیم در گام بعد لذات و دردهای جسم و روح آدمی هم شناخته می شود و در گام بعدی می توان راه های رسیدن روح و جسم آدمی به آرامش را یافت.

خوشبختی خانواده ها و افرادی که در یک خانواده زندگی می کنند در تهذیب اخلاق است و چنین خانواده ای را می توان سعادتمند قلمداد کرد. ناگفته نماند اخلاق و تهذیب آن در گرو استیلای قوه تعقل است.

اگر در خانواده ها در بدو تشکیل آن اتکا به قوه تعقل طی تصمیم گیری در ملاک های همسرگزینی صورت نگیرد قطعا عاشقانه زیستن کمی دور از انتظارات است چرا که این تعقل ورزی در خانواده است که ادراک مفاهیم بنیادین در حوزه دین را فراهم می کند و از توهمات و تصورات و همچنین تحریف شناختی در مراودات خانوادگی جلوگیری می کند.

از خواص تفکر و تعقل طبق آموزه های دین اسلام این است که موجبات شجاعت، حکمت، عفت و عدالت در خانواده را فراهم می کند. اگر خانواده ها در گام های نخستین تشکیل آن طبق آموزه های اسلام از جمله دینداری، تدین، صداقت، پاکدامنی و این چنین مفاهیمی پایدار شود گام های بعدی از جمله تربیت فرزند صالح و شهروند مطلوب نیز فراهم می شود. در چنین خانواده ای اولویت ها معین است و اگر اضطراب یا استرسی حاصل شود، علت آن معین است. در چنین خانواده ای افراد برنامه ریزی دارند و از کارکردن و گفت وگو کردن با هم خسته نمی شوند. دلسوز هستند، فکور هستند و خود را مفید برای جامعه تربیت می کنند، فضایل را به خوبی می شناسند و انجام می دهند و از رذایل گریزانند. این چنین خانواده ای، خانواده آرام، متعادل و سالم است.