15 فیلم ساز بزرگ هالیوود که اسکار بهترین کارگردانی نگرفتند - ناق

بعضی منتقدان معتقدند جایزه ها به شکلی جهت دار به فیلم ها یا کارگردان ها داده می شود و گاهی هم شایستگی های مسلم بعضی هنرمندان نادیده گرفته می شود. در میان این هنرمندان بازیگران شانس بیشتری دارند که بالاخره در دوران فعالیت حرفه ای شان جایزه اسکار ببرند چرا که بعضی از آن ها ممکن است در سال بیش از یک فیلم بازی کنند اما شرایط برای کارگردان ها سختتر است.

کارگردان ها ممکن است حتی سالانه یک فیلم هم تولید نکنند و بسیاری از کارگردان ها برجسته را می شناسیم که میان تولیداتشان چندین سال فاصله می افتد. به هر حال چه به دلیل جهت گیری های خاص سیاسی و اجتماعی، چه به دلیل ترجیحات شخصی یا هر عامل دیگر در طول دهه های گذشته بعضی از برجسته ترین کارگردان های هالیوود از دریافت جایزه اسکار محروم ماندند.

ماجرای اسکارندریافت کارگردان های شاخص چنان در هالیوود معروف است که وقتی در سال 1991 مارتین اسکورسیزی که با فیلم رفقای خوب (Goodfellas) نامزد دریافت جایزه بهترین کارگردانی شده بود رقابت را به کوین کاستنر واگذار کرد هاروی کایتل در اظهارنظری گفت: شاید اسکورسیزی به آنچه شایسته اش بود رسید، اینکه از متوسط ها جدا شد.

اشاره کایتل به پیوستن اسکورسیزی به کارگردان های بزرگی بود که جایزه اسکار بهترین کارگردانی نگرفته اند؛ البته اسکورسیزی سال ها بعد بابت فیلم رفتگان (The Departed) بالاخره جایزه اسکار بهترین کارگردانی را تصاحب کرد و از این باشگاه جدا شد.

در فهرست بهترین کارگردان های هالیوود که جایزه اسکار نگرفته اند به هنرمندان برجسته ای اشاره می کنیم که جایزه اسکار بهترین کارگردانی را دریافت ننموده اند؛ بنابراین ممکن است بعضی از این اسامی در رشته ای دیگر اسکار دریافت نموده باشند که ارتباطی به حرفه اصلی آن ها به عنوان کارگردان نداشته.

طبیعتا بد نیست بر این نکته هم تاکید کنیم که صرفا کارگردان های برجسته هالیوودی (آمریکایی یا غیرآمریکایی) را مد نظر داشتیم چرا که تعداد بسیاری کارگردان خارجی غیرفعال در هالیوود هم تا به حال جایزه اسکار نگرفته اند که موضوع بحث این نوشته نبوده؛ بنابراین اسامی بزرگانی چون گدار، فلینی، برگمان یا کوروساوا را نخواهید دید. بعضی از اسامی این فهرست هنوز زنده اند و خوشبختانه به فیلم سازی مشغول اند بنابراین شاید روزی برسد که در اواخر دوران فعالیت شان بالاخره اسکار بهترین کارگردانی را به خانه ببرند؛ گرچه احتمال چنین واقعه ای چندان زیاد نیست آن هم با توجه به سلیقه ای که از آکادمی اسکار سراغ داریم.

در ادامه با فهرست 15 کارگردان بزرگی که هرگز جایزه اسکار بهترین کارگردانی را دریافت نکردند با خبرنگاران مگ همراه باشید.

15. ریدلی اسکات

ریدلی اسکات که بابت سبک کارگردانی خاصش همیشه مورد تحسین قرار گرفته از جمله فیلم سازانی است که برای سه اثرش یعنی تلما و لوییز (Thelma & Louise)، گلادیاتور (Gladiator) و سقوط شاهین سیاه (Black Hawk Down) نامزد دریافت اسکار بهترین کارگردانی شد اما در هیچ یک از این موارد پیروز به دریافت جایزه نشد.

او برای فیلم های مهمی چون بیگانه (Alien)، بلید رانر (Blade Runner) حتی نامزد دریافت جایزه هم نشد گرچه دست کم برای بلید رانر شایسته دریافت اسکار بود.

به هر حال کارنامه ریدلی اسکات نشان می دهد که گویی هر فیلمی با هر کیفیتی هم که بسازد همیشه کارگردان دیگری وجود دارد که جایزه را به خود اختصاص دهد؛ وقتی از گلادیاتور گرفته تا بیگانه و بلید رانر یک کارگردان را به اسکار نرسانند بعید به نظر برسد شانس زیادی برایش باقی بماند.

اسکات اولین رقابت خود برای دریافت جایزه اسکار را با تلما و لوییز پیش برد؛ رقابتی که در نهایت به جاناتان دمی برای فیلم سکوت بره ها (The Silence of the Lambs) واگذار کرد. وقتی برای گلادیاتور نامزد دریافت جایزه شد نوبت استیون سودربرگ بود که برای فیلم قاچاق (Traffic) اسکار بگیرد و سقوط شاهین سیاه نیز حریف ذهن زیبا (A Beautiful Mind) ران هاوارد نشد.

توانایی و استعداد اسکات برای ساختن جهانهایی عجیب، خلاقانه و بسیار کامل با جزییاتی تمام عیار هرگز توسط آکادمی آنچنان که باید قدر ندید و غم انگیز است که احتمالا در سال های آینده هم چنین اتفاقی نیفتد چرا که بسیاری گمان می کنند ریدلی اسکات در دوران اوج شکوفایی خود بهترین فیلم هایش را جلوی دوربین برده است و حالا در 82 سالگی شانس کمتری برای ساخت یک اثر درجه یک دارد.

در نهایت باید گفت با وجود آنکه ریدلی اسکات هرگز جایزه اسکار بهترین کارگردانی را دریافت نکرد اما با فیلم هایش نفوذ و شهرتی به دست آورد که شایستگی اش را داشت.

14. دیوید لینچ

شاید اساسا نباید توقع داشته باشیم که آکادمی اسکار با سلیقه شناخته شده اش آثار سوررئال، عجیب و بعضا آزاردهنده لینچ را چندان تحسین کند. البته لینچ سه بار برای فیلم های مرد فیل نما (The Elephant Man)، مخمل آبی (Blue Velvet) و جاده مالهالند (Mulholland Drive) نامزد دریافت جایزه شد؛ در میان این سه فیلم احتمالا جاده مالهالند اوج توانایی های لینچ به عنوان کارگردان را نشان می داد و بهترین گزینه بود تا این کارگردان را به اسکار برساند؛ اتفاقی که طبیعتا نیفتاد.

لینچ از آن دست هنرمندانی است که با ساخت هر فیلمش می دانیم قرار است با یک جهانی به کل بی همتا و یک تجربه سینمایی ناب روبرو شویم. تجربه ای که بسیاری از کارگردان های دیگر تلاش نموده اند به آن نزدیک شوند اما هیچ کدام هرگز نتوانستند به کیفیت آن نزدیک شوند.

لینچ در رقابت برای دریافت جایزه اسکار بهترین کارگردانی اولین بار در سال 1981 با مرد فیلم نما وارد عرصه شد که جایزه را به رابرت ردفورد برای فیلم مردم معمولی (Ordinary People) واگذار کرد. فرصت دیگر لینچ در سال 1986 رخ داد؛ یک نئونوار اسرارآمیز یعنی مخمل آبی که قافیه را به الیور استون کارگردان فیلم جوخه (Platoon) باخت و در نهایت آخرین نامزدی او در سال 2002 بود؛ سالی که کارگردان قبلی این فهرست یعنی ریدلی اسکات به همراه لینچ اسکار را به ران هاوارد باختند.

گرچه لینچ در طی سال ها فعالیت کارگردانی توجه گسترده بسیاری از کارشناسان، منتقدان و دانشگاهیان حوزه سینما و مطالعات فیلم را به خود جلب نموده و بابت عناصر خاص سبکش همچون نمادگرایی مخصوص به خود بسیار ستایش شد اما همه این ها راستا او را برای رسیدن به اسکار هموار نکرد.

از دیگر فیلم های مهم و ستایش شده لینچ می توان به کله پاک کن (Eraserhead) اشاره کرد، یک فیلم سوررئال، ترسناک و مستقل تحسین شده که در سال 1977 ساخته شد اما لینچ بخاطر آن حتی نامزد دریافت جایزه اسکار بهترین کارگردانی هم نشد.

13. آرتور پن

آرتور پن یکی دیگر از آن فیلم سازهایی بود که از زمان خود جلوتر بود. کارگردانی که تاثیرگذاری و عملکرد فوق العاده اش صرفا سال ها بعد از دوران اوج کاری اش بر همگان روشن شد؛ پن آن زمان که باید برای آثار بزرگش مورد تقدیر آکادمی اسکار قرار نگرفت.

یکی از مهم ترین و تاثیرگذارترین آثار پن بانی و کلاید (Bonnie and Clyde) محصول سال 1967 بود؛ این فیلم آنچنان موثر بود که تعداد آثار محدودی را می توان از این نظر هم ردیف بانی و کلاید قرار داد. این اثر سینمایی از جمله اولین فیلم های دوران جدید هالیوود بود؛ تابوهای سینمایی بسیاری را شکست و به فیلمی محبوب نسل جوان تبدیل شد.

بانی و کلاید به شکل جدی تحت تاثیر موج نوی سینمای فرانسه ساخته شد؛ چه از نظر تغییرات سریع لحن و چه تدوین کم وبیش متلاطمی که داشت؛ تدوینی که البته بیشتر خود را در سکانس خاتمهی به رخ می کشد.

بانی و کلاید مهم ترین فیلم پن داستان یک زوج تبه کار را در دوران رکود بزرگ مالی روایت می کرد و با ساخته شدنش تا دهه ها فیلم های جدید هالیوود را مدیون شیوه های خاص ساخت خود کرد. این فیلم باعث شد آرتور پن نامزد دریافت جایزه بهترین کارگردانی شود اما جایزه را به مایک نیکولز واگذار کرد که با فیلم فارغ التحصیل (The Graduate) به میدان آمده بود.

اما سوای بانی و کلاید پن برای دو فیلم دیگر معجزه گر (The Miracle Worker) و رستوران آلیس (Alices Restaurant ) نامزد دریافت جایزه اسکار بهترین کارگردانی شد اما این دو فیلم نیز نهایتا او را به جایزه نرساند.

در نهایت کارگردان بانی و کلاید با فیلمی که چشم انداز سینمای آمریکا را به شکلی معنی دار برای همیشه تغییر داد در میان نام هایی قرار گرفت که هرگز جایزه اسکار بهترین کارگردانی را دریافت نکردند.

12. فریتس لانگ

گرچه لانگ یک کارگردان آلمانی است و نیمه اول دوران فعالیت حرفه ای خود را به ساخت شاهکارهای هنری برجسته ای چون متروپلیس (Metropolis) و ام (M) در اروپا گذرانده است اما در دوره اوج گیری نازیسم با فرار از اروپا به آمریکا آمد و به عنوان کارگردان در هالیوود مشغول به کار شد.

این بخش از کارنامه کاری فریتس لانگ معمولا مورد کم توجهی قرار می گیرد و چنین رویکردی از این نظر خطا است که لانگ بخشی از باکیفیت ترین آثارش را در دوره فعالیت هالیوودی اش خلق نموده است. گرچه در آن دوران این آثار در مقایسه با فیلم های قبلی او کمتر محبوب بودند اما استفاده هوشمندانه از اکسپرسیونیسم در این فیلم ها تاثیر مهمی در تغییر فیلم های آمریکایی و پدیدآمدن جریان فیلم های نوار داشت.

اولین فیلم آمریکایی لانگ یک درام جنایی به نام خشم (Fury) بود که اسپنسر تریسی در آن نقش مردی را بازی می کرد که به غلط متهم به انجام یک جنایت می شود و تقریبا نزدیک است توسط یک گروه خلافکار درون زندان هنگامی که دوران محکومیتش را می گذراند کشته شود. این فیلم نامزد دریافت اسکار بهترین فیلم نامه شد و به عنوان اثری پرتعلیق با جزییات پیچیده تحسین شد.

درام پلیسی تعقیب بزرگ (The Big Heat ) از دیگر آثار این دوره لانگ بود که بخاطر خشونت صریح و تنش های پیاپی اش مورد توجه قرار گرفت. فیلم های دیگری چون تنها یک بار زندگی می کنید (You Only Live Once) و وقتی که شهر می خوابد (While the City Sleeps) هم در میان آثاری قرار دارند که مستحق توجه از سوی سینمادوستان اند.

به هر حال در مورد فریتس لانگ هم یک بار دیگر با این رویکرد آکادمی اسکار روبرو می شویم که با وجود استادی و مهارت فیلم ساز، آثار او کاملا نادیده گرفته می شوند. در حالی که فیلم نوارها در اوج خود بودند و لانگ یکی از فیلم سازان تاثیرگذار در این جریان بود آکادمی علاقه ای به این آثار نشان نداد و عموما چنین فیلم هایی را کنار می گذاشت.

در نتیجه لانگ حتی یک بار نیز بابت یک فیلم کاندید دریافت اسکار بهترین کارگردانی نشد؛ البته این اتفاق از شهرت و اهمیت این فیلم ساز برجسته آلمانی چیزی کم نکرد و شاید صرفا بشود گفت از اهمیت جایزه اسکار کاسته باشد چرا که نام لانگ و تاثیرگذاری اش در سینما آنقدر بزرگ است که جایزه اسکار چیزی به او اضافه نمی کرد.

11. چارلی چاپلین

چاپلین را به عنوان جهانی ترین شمایل سینمایی توصیف نموده اند. او را نه تنها به عنوان یکی از پربارترین مولفان دوران سینمای صامت بلکه به عنوان یکی از برجسته ترین چهره های کل تاریخ سینما می شناسیم.

با این وجود در کمال شگفتی با اینکه او تقریبا اغلب فیلم هایی که در آن ها بازی نموده بود را خود کارگردانی کرد و تقریبا تک تک آن ها چه از نظر تجاری و چه از نظر انتقادی پیروزیت های گسترده ای را در پی داشتند اما او هرگز پیروز نشد اسکار بهترین کارگردانی را به دست آورد.

البته باید در نظر داشت که چاپلین حتی پیش از آنکه جایزه اسکاری وجود داشته باشد فیلم سازی را آغاز کرد اما از زمانی که مراسم اسکار آغاز به کار کرد نیز چاپلین فیلم های بزرگی را اکران کرد؛ فقط سه نمونه از این کلاسیک های بی نهایت برجسته روشنایی های شهر (City Lights)، عصر جدید (Modern Times) و دیکتاتور بزرگ (The Great Dictator) بودند اما چاپلین بابت هیچ کدام از این شاهکارها جایزه اسکار بهترین کارگردانی را تصاحب نکرد.

البته جالب است بدانید چاپلین سه جایزه اسکار گرفته اما نه برای کارگردانی؛ یکی از جوایز اسکار او برای ساختن موسیقی فیلم روشنی های صحنه (Limelight) بوده و دو اسکار دیگر او جوایز افتخاری بودند. خنده دار و طعنه آمیز است که یکی از بزرگترین کارگردان ها و مولفان تاریخ سینما تنها جایزه اسکارش را در یک رشته متفاوت از فعالیت اصلی اش دریافت نموده.

البته باید به این نکته هم اشاره شود که یکی از جوایز افتخاری چارلی چاپلین به نوعی به کارگردانی مربوط بود. او در اولین دوره برگزاری مراسم اسکار یک جایزه افتخاری در مجموع برای بازیگری، نویسندگی، کارگردانی و تهیه فیلم صامت سیرک (The Circus) گرفت. گرچه ممکن است این جایزه را نوعی قدردانی از چاپلین در زمینه کارگردانی در نظر آوریم اما واضح است که چنین شیوه ای بسیار ناکافی و نامتناسب با کیفیت کار و آثار چاپلین بوده است.

10. ارنست لوبیچ

گرچه لوبیچ به عنوان یکی از معتبرترین و سطح بالاترین کارگردان های هالیوود که از طریق کمدی هایش هوشمندی فوق العاده خود را نشان داده مشهور بوده اما هرگز پیروز به دریافت جایزه اسکار بهترین کارگردانی نشد.

لوبیچ سه بار برای این جایزه نامزد شد اما در نهایت یک جایزه افتخاری در سال 1947 گرفت درست چندماه پیش از مرگش.

لوبیچ کارنامه کاری درخشانی داشت که بیش از چهار دهه به طول انجامید و تاثیری ماندگار بر ژانر کمدی داشت. لوبیچ اولین بار برای فیلم میهن پرست (The Patriot) نامزد دریافت اسکار بهترین کارگردانی شد. از این فیلم تنها بخش هایی باقی مانده و چون فیلم کامل در دسترس نیست به سختی می توان درباره کیفیت احتمالی اثر و شایستگی اش برای بردن جایزه قضاوت جدی کرد.

اما دو فیلم دیگر لوبیچ یعنی جلوه عشق (The Love Parade ) و بهشت می تواند صبر کند (Heaven Can Wait) که برای اسکار بهترین کارگردانی کاندید شدند نمونه های باکیفیت و پیروزی از کمدی های هالیوودی دوران خود بودند.

اما تعدادی از بهترین کارهای لوبیچ هرگز او را نامزد دریافت جایزه بهترین کارگردانی نکردند. برای مثال بودن یا نبودن (To Be or Not to Be ) که عموما هم به عنوان بهترین فیلم لوبیچ شناخته می شود از جمله آثاری بود که در دوره خود آنچنان که شایسته اش بود مورد توجه قرار نگرفت؛ یکی از دلایل این عدم توجه نیز نگاه منتقدان آن دوران بود که با شیوه لوبیچ در تمسخر نازی ها مشکل داشتند.

دو اثر برجسته دیگر لوبیچ دردسر در بهشت (Trouble in Paradise ) و فروشگاه کنار خیابان (The Shop Around the Corner ) در میان مشهورترین و تحسین شده ترین کمدی رمانتیک های تاریخ هالیوود قرار دارند که در زمان خود نتوانستند افتخاری که شایسته بود را نصیب کارگردان کنند.

9. هاوارد هاکس

هاکس یک مولف مهم در هالیوود و از چهره های همیشه مطرح آن بود که از دوران صامت فعالیتش را آغاز کرد و نهایتا در دوران ناطق به شهرت رسید. او عموما میان مخاطبان و منتقدان به یک میزان محبوب بود و همین موضوع باعث می شود برنده نشدن اسکار بهترین کارگردانی توسط او عجیب تر هم به نظر برسد.

همچون بسیاری دیگر از کارگردان های بزرگ هاکس نیز در میان سینماگرانی قرار داشت که استعداد، قابلیت ها و ذوق سینمایی خود را در ژانرهای مختلف به نمایش گذاشتند. او با کمدی های اسکروبال کلاسیک آغاز کرد؛ فیلم هایی چون منشی همه کاره او (His Girl Friday) و پرورش بیبی (Bringing Up Baby) از جمله این آثار و از جمله بهترین نمونه های این زیرژانر بودند.

هاکس با صورت زخمی (Scarface) سری به ژانر جنایی زد؛ نئونوار بسیار مشهوری چون خواب ابدی (The Big Sleep) را ساخت و وسترن های بسیار درخشان و ماندگاری با بازی جان وین همچون رودخانه سرخ (Red River) و ریو براوو (Rio Bravo) را به کارنامه پربارش اضافه نمود.

با وجود این کارنامه درخشان و پرثمر هاوارد هاکس، یکی از نام های بسیار بزرگ سینمای جهان و هالیوود تنها یک بار و آن هم برای فیلم گروهبان یورک (Sergeant York) نامزد دریافت جایزه اسکار بهترین کارگردانی شد و جایزه را هم به جان فورد برای فیلم چه سرسبز بود دره من (How Green Was My Valley) باخت.

البته در رقابت آن سال هاکس شانس چندانی نداشت چرا که علاوه بر حضور فورد، اورسن ولز نیز با فیلم بی نهایت مشهورش یعنی همشهری کین (Citizen Kane) دیگر نامزد دریافت جایزه بود اما نکته اینجاست که هاکس برای تعداد دیگری از آثارش مستحق دریافت این جایزه بود اما در آن سال ها حتی نامزد رشته بهترین کارگردانی هم نشد.

گرچه هاوارد هاکس در ژانرهای مختلفی به فعالیت پرداخته است اما در نهایت از خود یک سلیقه زیبایی شناختی مستقل و قابل تشخیص در ورای آثارش در ژانرهای گوناگون نشان می دهد. در واقع هاکس قادر بود فیلم های خود در هر ژانر را به چیزی فراتر از یک اثر معمولی تبدیل کند و در عین حال تنها به عناصر محدود آن ژانر نیز اکتفا نمی کرد. یک وسترن یا یک فیلم نوار از هاوارد هاکس می توانست عناصر کمدی یا رمانتیک نیز داشته باشد و همیشه فراتر از کلیشه های ژانر حرکت کند.

سبک کارگردانی هاکس و استفاده او از دیالوگ های محاوره ای و بسیار طبیعی، برای فیلم سازان مشهور دیگری چون رابرت آلتمن و کوئنتین تارانتینو بسیار الهام بخش بوده است. گرچه تاثیر هاکس به این دو فیلم ساز محدود نیست و صحبت از الهام بخشی و تاثیرگذاری او نیاز به فرصت مجزا و بررسی های تفصیلی دارد.

8. سام پکینپا

فیلم های سام پکینپا مرزهای نمایش خشونت در سینما را جابه جا کردند و قواعد ژانرهای سنتی بویژه ژانر وسترن را واژگون ساختند. البته محتوای خشن فیلم های او (پکینپا به سام خونین معروف شده بود) باعث می شود چندان تعجب نکنیم که چرا آکادمی به این فیلم ساز توجه لازم را نشان نداد.

در عین حال فیلم های سام پکینپا عموما با مضامینی همچون تعارض میان ارزش ها و ایده آل ها و فساد و خشونت در جوامع انسانی سر و کار داشت. عموم شخصیت های مهم فیلم های این کارگردان شخصیت های بیگانه ای اند که تلاش می کنند اصول خود را حفظ کنند اما پوچی و بی رحمی جهان آن ها را وادار می کند از اصول شان کوتاه بیایند. طبیعی است که چنین موضوعاتی زیاد مورد علاقه آکادمی نباشد.

اما فیلم های پکینپا در سبک خود شاهکارهایی واقعی بودند. بسیاری از علاقه مندان به سینما فیلم این گروه خشن (The Wild Bunch) را یکی از بهترین وسترن های تاریخ سینما می دانند؛ فیلمی که بابت تدوین سریع، قاب های چندلایه و استفاده بسیار متفاوت و نوآورانه از تصاویر آهسته در دوره خود اثری انقلابی بود.

با وجود اهمیت کارگردانی ماهرانه فیلم این گروه خشن، پکینپا صرفا برای فیلم نامه این اثر سینمایی نامزد دریافت جایزه شد و البته در نهایت هم دست خالی بازگشت.

شاید سرنوشت این فیلم مهم آنقدر تلخ بود که به پکینپا نشان دهد آکادمی اسکار مطلقا درکی از آثار او ندارد. فیلم های سرگرم کننده و باکیفیت دیگری چون سگ های پوشالی (Straw Dogs)، پت گرت و بیلی د کید (Pat Garrett and Billy the Kid ) و سر آلفردو گارسیا را برایم بیاور (Bring Me the Head of Alfredo Garcia) وزن کارنامه کاری پکینپا را سنگین تر کردند اما تغییری در برخورد سرد آکادمی با آثار او ایجاد نکردند.

تقریبا اغلب آثار سام پکینپا آنقدر جنجال برانگیز، نوآورانه و البته پرخشونت بودند که این کارگردان هرگز در مجامعی چون اسکار خوش ندرخشد اما به یکی از چهره های برجسته تاریخ سینما تبدیل شود.

7. سیسیل بی. دمیل

سیسیل بی دمیل یکی از پدران بنیان گذار هالیوود بود؛ اگر گمان می کنید این لقب برای او اغراق آمیز است خوب است بدانید که اولین فیلم دمیل اولین فیلم بلند داستانی بود که در هالیوود فیلم برداری شد؛ دمیل را در عین حال از نظر تجاری پیروز ترین تهیه کننده-کارگردان تاریخ سینما نیز نامیده اند.

سیسیل بی. دمیل در دوران فعالیتش توسط آکادمی اسکار مورد تجلیل افتخاری قرار گرفت؛ یکی از این تجلیل ها پس از آنکه فیلم بزرگترین نمایش روی زمین (The Greatest Show on Earth) به کارگردانی او اسکار بهترین فیلم را تصاحب کرد رخ داد. دمیل بابت این فیلم اسکار بهترین کارگردانی را دریافت نکرد اما نامزد دریافت این جایزه شد.

البته لازم به یادآوری است که فیلم بزرگترین نمایش روی زمین از جمله آثاری است که در سال های بعد به عنوان یکی از بدترین فیلم هایی شناخته شد که اسکار بهترین فیلم را برده اند. همین موضوع نشان می دهد که توجه حداقلی به دمیل نیز دقیقا در بدترین زمان ممکن و درباره بدترین فیلم او اتفاق افتاده است.

از سیسیل بی. دمیل در دوران فعالیتش انتقاد می شد که گاهی ویژگی های بصری اثر را بر قصه گویی خلاقانه ترجیح می دهد بنابراین احتمالا انتقادها از جمله دلایلی بودند که در آن دوران محرومیت این کارگردان بزرگ از جایزه اسکار چندان توجه زیادی را به خود جلب ننموده باشد. اما دمیل چنان چهره مهم و اثرگذاری در تاریخ هالیوود است که انکار یا دست کم دریافت دستاوردهایش ناممکن به نظر می رسد.

کارنامه فیلم سازی دمیل با اثر حماسی مشهور یعنی ده فرمان (The Ten Commandments) به خاتمه رسید. فیلمی که به سرعت به یکی از مشهورترین آثار ساخته هالیوود تبدیل شد و شایسته بود که بابت ویژگی های بصری برجسته و مقیاس بزرگ تولیدش مورد توجه آکادمی قرار گیرد. ده فرمان بهترین فرصت برای دمیل بود تا جایزه اسکار بهترین کارگردانی را دریافت کند؛ اتفاقی که البته رخ نداد.

6. سیدنی لومت

کمتر فیلم سازی کارنامه حرفه ای متنوع تر و قدرتمندتری از سیدنی لومت دارد. در واقع سبک کارگردانی او اساسا به شکلی بود که گاهی آن را به عنوان کارگردانی نامرئی معرفی می کنند؛ منظور از کارگردانی نامرئی استفاده از یک سبک خاص یا تکنیک ویژه نیست بلکه استفاده ای سرراست از شیوه های قصه گویی و تکنیک های سینمایی است در خدمت بالابردن کیفیت کلی اثر.

طبیعتا در چنین شیوه ای کارگردان خود را کمتر به رخ می کشد و گاهی همین موضوع باعث می شود کارگردان کمتر دیده شود و شاید در جوایزی که دریافت می کند موثر باشد.

لومت از کارگردان های پرکار هالیوود بود؛ یکی از پرکارترین ها که به شکل متوسط هر سال یک فیلم را روی پرده برد. او فعالیتش را با فیلم مشهور 12 مرد خشمگین (12 Angry Men) در سال 1957 آغاز کرد و در نهایت با درام جنایی پیش از آنکه شیطان بفهمد مرده ای (Before the Devil Knows Youre Dead ) در سال 2007 به بیش از 50 سال فعالیت سینمایی اش خاتمه داد.

لومت در پنج دهه فعالیتش چهاربار نامزد دریافت جایزه اسکار بهترین کارگردانی شد. او برای فیلم های 12 مرد خشمگین، بعد از ظهر سگی (Dog Day Afternoon)، شبکه (Network) و حکم (The Verdict ) نامزد دریافت جایزه شد اما برای هیچکدام از این آثار برنده جایزه نشد.

احتمالا شبکه بهترین فرصت دریافت جایزه توسط لومت بود؛ فیلمی موثر که لیاقت دریافت جایزه را داشت اما رقابت را به جان جی. آویلدسن برای فیلم راکی (Rocky) باخت. انتخابی تعجب برانگیز از سوی آکادمی که البته با مرور رفتارهای عجیب آن در همین مقاله دیگر چندان متعجب مان هم نمی کند.

لومت که خود سابقه بازیگری نیز داشت با بازیگران بزرگ بسیاری همکاری نموده و این بازیگران او را کارگردانی معرفی نموده اند که به دقت رابطه ای عمیق و نزدیک با هنرپیشه ها ایجاد می نموده؛ رابطه ای که از طریق آن به بهترین شکل قادر باشد عواطف انسانی را نمایش دهد.

در عین حال بازیگران آثار لومت هم در فیلم های او بعضی از بهترین عملنمودهایشان را نشان دادند. بازیگرانی چون شان کانری، پل نیومن، آل پاچینو، فی داناوی، کاترین هپبورن و هنری فوندا.

البته تنها بازیگران نبودند که لومت و آثار ماندگارش را تحسین نموده اند؛ اسپایک لی کارگردان معاصر آمریکایی درباره موضوع اسکارندریافت سیدنی لومت در اظهارنظری می گوید: آثار بزرگ او با ما برای همیشه زندگی می کنند؛ این موضوع از جایزه اسکار بسیار مهم تر است.

5. اورسن ولز

اورسن ولز یکی از شناخته شده ترین کارگردان های جهان است که معروف ترین اثرش همشهری کین سال ها به عنوان بهترین فیلم تاریخ سینما یا دست کم یکی از بهترین فیلم های تاریخ سینما شناخته شده است. همشهری کین؛ این شاهکار برجسته چه در رقابت اسکار بهترین فیلم و چه بهترین کارگردانی قافیه را به جان فورد و فیلمش یعنی چه سرسبز بود دره من باخت.

به هر حال شاید منصفانه باشد که بگوییم کمتر فیلمی در حد و اندازه های همشهری کین باعث پیشرفت سینما شد؛ فیلمی با استفاده خاص از عمق میدان در فیلم برداری، نماهایی چندلایه، نورپردازی دراماتیک، استفاده از دوربین ها در ارتفاع های گوناگون و البته ساختار غیرخطی.

در مجموع بسیار سخت است فیلمی پیدا کنیم که کارگردان آن به اندازه همشهری کین و کارگردانش اورسن ولز مستحق دریافت جایزه اسکار بهترین کارگردانی باشد. در واقع ولز دقیقا نماد همان چیزی بود که یک کارگردان مولف در زمینه ساختارشکنی، نوآوری و خلاقیت به آن نیاز دارد.

شهرت همشهری کین و البته تعداد دیگری از آثار ولز با گذر زمان فقط بیشتر و بیشتر شد اما ولز پس از ساخت همشهری کین به عنوان اولین فیلمش آزادی های کمتری برای نوآوری و ابداعات جدید داشت و همیشه اسیر مناسبات مالی آثار جدید بود که تهیه کنندگان و استودیوها به او تحمیل می کردند.

همین درگیری ها باعث شد بسیاری از آثار او برای گریز از شکست تجاری توسط استودیو تدوین های گسترده ای را به چشم ببینند و در عمل با آن فیلم اولیه ای که ولز مد نظر داشت فاصله پیدا کنند؛ گرچه این آثار حتی با این تدوین ها هم به عنوان شاهکارهایی درخشان در تاریخ به ثبت رسیده اند اما همشهری کین به عنوان اولین فیلم ولز از این نظر نیز منحصر به فرد بود که نسبت به سایر آثار او با آزادی بیشتری ساخته شد.

اگر به کارنامه ولز نگاه کنیم فیلم های دیگری چون نشانی از شر (Touch of Evil) و آمبرسون های باشکوه (The Magnificent Ambersons) هم شایسته به ارمغان آوردن جایزه بهترین کارگردانی برای اورسن ولز بودند گرچه هر دو تا حد گسترده ای توسط استودیوها تدوین شده و با اثر اصلی فاصله دریافتد.

از این ها گذشته دو فیلم دیگر یعنی بانویی از شانگهای (The Lady from Shanghai) و ناقوس های نیمه شب (Chimes at Midnight ) نیز آثار درخشانی بودند اما وقتی آکادمی برای همشهری کین حاضر نشد به ولز اسکار بهترین کارگردانی را بدهد طبیعی به نظر می رسید که در برابر این آثار نیز نظر چندان متفاوتی نداشته باشد.

4. استنلی کریمر

کریمر کارگردان تعداد قابل توجهی از آثار مستقلی است که در قرن گذشته مسائل اجتماعی به روز را مطرح کردند؛ مسائلی که احتمالا بسیاری از استودیوها از طرح شان اجتناب داشتند.

با نگاهی به کارنامه کریمر بویژه در دو دهه 1960 و 1970 می بینیم که این فیلم ساز روی بسیاری از مضامین حساس چون فاشیسم، جنگ هسته ای و نژادپرستی دست می گذارد. جالب اینکه فیلم های این کارگردان در رشته های مختلف بیش از 80 بار نامزد دریافت جایزه شدند و 16 اسکار را نیز به خود اختصاص دادند.

خود استنلی کریمر نیز 9 بار نامزد دریافت جایزه اسکار شد و از میان این 9 بار سه بار بابت کارگردانی نامزد شد اما نتوانست هیچ یک از این سه جایزه را به خود اختصاص دهد.

کریمر در همان سالی که برای کارگردانی درام حقوقی قضاوت در نورنبرگ (Judgment at Nuremberg) نامزد دریافت جایزه شد، جایزه اسکار یادبود ایروینگ جی. تالبرگ را برای فعالیت هایش به عنوان تهیه کننده به دست آورد.

با این وجود او هرگز در آن سال ها و در طول دهه های بعدی که همچنان به عنوان کارگردان به موضوعات ملتهب اجتماعی و فرهنگی می پرداخت، رنگ اسکار بهترین کارگردانی را ندید. البته کریمر دوبار دیگر برای دو فیلم مهم و در حال حاضر کلاسیک هالیوود یعنی ستیزه جویان (The Defiant Ones ) و حدس بزن چه کسی برای شام می آید (Guess Whos Coming to Dinner) نیز نامزد دریافت اسکار بهترین کارگردانی شد و البته ناکام ماند.

کریمر استعداد و نبوغ خود را در ژانرهای گوناگون به کار گرفت و هرگز از مرزشکن بودن هراسی نداشت؛ او با آثاری همچون در ساحل (On the Beach) و میراث باد (Inherit the Wind ) نیز این خط شکنی در طرح موضوعات جنجال برانگیز را بیش از پیش نشان داد.

او حتی فیلمی چون جهانی دیوانه، دیوانه، دیوانه، دیوانه (Its a Mad, Mad, Mad, Mad World ) که می توانست یک کمدی فارس (Farce) ساده باشد را به تمثیلی ظریف در نقد حرص حاکم بر مصرف گرایی تبدیل کرد. تاثیرگذاری کریمر به حدی بود که استیون اسپیلبرگ او را چنین توصیف می کند: یکی از فیلم سازان بزرگ ما، نه صرفا بابت هنر و شوری که روی پرده آورد بلکه برای تاثیری که بر وجدان جهان نهاد.

3. رابرت آلتمن

از یک زاویه عجیب به نظر می رسد که رابرت آلتمن پیروز نشد جایزه اسکار بهترین کارگردانی را به دست آورد چرا که او یکی از معدود کارگردان هایی است که فیلم هایش خرس طلایی جشنواره برلین، شیر طلایی جشنواره ونیز و نخل طلای جشنواره فیلم کن را به دست آورده اند.

با این حال سرنوشت فیلم های آلتمن در جوایز اسکار کاملا متفاوت بود؛ هیچ یک از فیلم های او جایزه اسکار بهترین فیلم را به دست نیاوردند و هرگز برای بهترین کارگردانی نیز برنده اسکار نشد.

اما از سوی دیگر این سرنوشت آلتمن آنقدرها هم نباید مایه تعجب باشد چرا که او اساسا به کارگردانی ضد هالیوود شهرت داشت و چه در زمینه موضوع و چه در حوزه سبک کارگردانی یک هنرمند انقلابی بود.

سبک فیلم سازی آلتمن در میان کارگردان های آمریکایی ویژه بود؛ او موضوعاتی در ژانرهای سینمایی گوناگون را دست مایه ساخت آثارش قرار می داد اما همیشه این آثار نوعی چرخش واژگون کننده داشتند که بیشتر بر شوخ طبعی و طنز متکی بود و آلتمن از این طریق دیدگاه شخصی اش را بیان می کرد؛ دیدگاهی که در قالب روشی بسیار طبیعی عرضه می شد اما از طرف دیگر به نوعی حال و هوای آثار سبک پردازی شده را هم حفظ می کرد.

آلتمن در نهایت چند ماه پیش از مرگش در سال 2006 یک اسکار افتخاری از آکادمی دریافت کرد. فیلم های مختلفی را می توان از کارنامه آلتمن برشمرد که مستحق دریافت جایزه بودند؛ او برای 5 فیلم نامزد دریافت جایزه شد اما همانطور که اشاره کردیم هرگز اسکار بهترین کارگردانی را دریافت نکرد. از این 5 فیلم یعنی مش (MASH)، نشویل (Nashville)، بازیگر (The Player )، برش های کوتاه (Short Cuts) و گاسفورد پارک (Gosford Park) احتمالا نشویل بهترین گزینه برای دریافت جایزه بود اما آن سال میلوش فورمن برای فیلم خوب دیوانه از قفس پرید (One Flew Over the Cuckoos Nest) اسکار بهترین کارگردانی را گرفت.

از سایر آثار خوب آلتمن که او برای شان نامزد دریافت جایزه بهترین کارگردانی نشد هم می توان به سه زن (3 Women)، مک کیب و خانم میلر (McCabe & Mrs. Miller) و یک عروسی (A Wedding ) اشاره کرد.

2. استنلی کوبریک

کوبریک نام برجسته دیگری در این فهرست است که نشان می دهد آکادمی چه بزرگانی را در جایزه اسکار بهترین کارگردانی از قلم انداخته است. آثار کوبریک نتیجه تلاش های یک کمال گرای دقیق و وسواسی بود که برای عمق و معنای نهفته پشت تصاویر ارزش بسیاری قایل بود.

او کوچکترین جزییات آثارش را مد نظر قرار داده و چنان کارنامه متنوعی داشت که می توان ادعا کرد هر ژانر سینمایی را به شکلی تحت تاثیر خود قرار داده و چیزهایی به دارایی های آن ژانر اضافه نموده است؛ ژانرهایی همچون علمی-تخیلی، کمدی، حماسی، وحشت، جنایی و جنگ.

گرچه استنلی کوبریک تنها 13 فیلم کارگردانی کرد تقریبا تک تک آن ها آنقدر ارزشمند بودند که شایسته توجه آکادمی باشند.

کوبریک برای فیلم های دکتر استرنجلاو (Dr Strangelove)، 2001: یک ادیسه فضایی ( 2001: A Space Odyssey)، پرتقال کوکی (A Clockwork Orange) و بری لیندون (Barry Lyndon) نامزد دریافت اسکار بهترین کارگردانی شد اما به این جایزه دست نیافت. او به شکل تعجب آوری در این رقابت ها به کارگردان ها و فیلم هایی رقابت را واگذار کرد که از نظر قدرت کارگردانی و اثرگذاری حتی نزدیک به فیلم هایش نبودند. نهایتا کوبریک یک اسکار برای جلوه های ویژه فیلم 2001: یک ادیسه فضایی به دست آورد اما همانطور که سرپرست جلوه های ویژه داگلاس تراپبل گفته بود کوبریک جلوه های ویژه 2001: یک ادیسه فضایی را نساخت بلکه آن را کارگردانی کرد؛ اشاره ای به اینکه کوبریک مستحق دریافت اسکار بهترین کارگردانی برای این فیلم بود.

به هر حال امروز همه می دانیم که آثار کوبریک سهم بزرگی در درک فعلی ما از سینما دارند. او با کمال گرایی در هر وجه اثر به دنبال کنترل کامل همه چیز در فرایند فیلم سازی بود، از کارگردانی و نویسندگی گرفته تا تدوین. کوبریک نزدیک ترین ارتباط ممکن را نیز با بازیگران برقرار می کرد و برای هر برداشت بیشترین دقت را برای بازی دریافت از آنان به خرج می داد.

معروف است که کوبریک ده ها برداشت از یک صحنه واحد را ضبط می کرد تا بالاخره به آنچه از نظرش برداشت مناسب بود برسد؛ طبیعتا کارکردن با کوبریک اصلا آسان نبوده است.

با وجود همه این تلاش ها و این میراث ماندگار و اثرگذار آکادمی اسکار هرگز نیازی ندید از این مولف برجسته با اسکار بهترین کارگردانی قدردانی کند.

1. آلفرد هیچکاک

حتی تصورش هم سخت است اما باید بپذیریم کارگردانی که بسیاری از کارشناسان و متخصصان حوزه سینما به عنوان بزرگترین چهره تاریخ سینما و تاریخ کارگردانی می شناسند هرگز توسط آکادمی اسکار به عنوان بهترین کارگردان انتخاب نشده و جایزه اسکار این بخش را دریافت ننموده است.

به هر حال هیچکاک به عنوان بزرگترین یا دست کم یکی از بزرگترین مولفان تاریخ سینما لقب معروفش یعنی استاد تعلیق را صرفا از طریق قدرت کارگردانی اش به دست آورده بود.

تنش درونی که او در مخاطبان برمی انگیخت و پیوندهای عاطفی و انسانی که با تماشای فیلم های او ایجاد می شوند آثارش را به تجربه ای منحصربه فرد تبدیل نموده اند که گذر زمان تنها بر اعتبار و ارزش شان اضافه نموده است.

در میان کارنامه غنی و برجسته هیچکاک تنها یک فیلم او یعنی ربه کا (Rebecca) که مسلما هم بهترین فیلم او نیست برنده جایزه بهترین فیلم شد. اما در سالی که ربه کا پیروز شد این جایزه را به دست آورد، اسکار بهترین کارگردانی به جان فورد رسید که آن سال با خوشه های خشم (The Grapes of Wrath) به میدان آمده بود.

هیچکاک علاوه بر ربه کا برای چهار فیلم دیگرش یعنی قایق نجات (Lifeboat )، طلسم شده (Spellbound)، پنجره عقبی (Rear Window) و روانی (Psycho) نامزد دریافت جایزه شد و برای هیچکدام از این آثار پیروز نشد اسکار بهترین کارگردانی را به دست آورد. همانطور که امروز عموم منتقدان توافق دارند فیلم هایی چون روانی یا پنجره عقبی از بهترین نمونه های فیلم سازی در تاریخ سینما به حساب می آیند و بی توجهی آکادمی به آن ها همچون یک شوخی تلخ به نظر می رسد.

جالب تر اینکه آثار مهم دیگری چون شمال از شمال غربی (North by Northwest)، سرگیجه (Vertigo)، پرندگان (The Birds) و بدنام (Notorious) حتی نامزد اسکار بهترین کارگردانی هم نشدند؛ این در حالی است که سرگیجه در سال های اخیر در نظرسنجی معتبر مجله سایت اندساوند از طرف تعداد کثیری منتقد و فیلم ساز به عنوان بهترین فیلم تاریخ سینما معرفی شده.

در سال 1968 هنگامی که هیچکاک تقریبا به خاتمه راه فیلم سازی رسیده بود آکادمی طبق معمول این ضرورت را حس کرد که یک جایزه افتخاری به هیچکاک بدهد چرا که کارگردانی بزرگ به خاتمه راه می رسید و جایزه اسکاری دریافت ننموده بود. بامزه اینکه هیچکاک در نهایت جایزه اسکار یادبود ایروینگ جی. تالبرگ را دریافت کرد اما حتی این جایزه هم بابت تلاش های او به عنوان تهیه کننده اهدا شد نه بابت فعالیت هایش به عنوان کارگردان.

• 10 کارگردان مولف بزرگ تاریخ سینما