خطاهای شناختی - تعمیم افراطی یا مبالغه آمیز - ناق

گاهی ما یک حادثه منفی در یک بخشی از زندگیمان را به تمام بخش های دیگر زندگی تعمیم می دهیم و با یک نتیجه گیری افراطی احساس بدبختی و ناراحتی در ما شدت پیدا می نماید. این ناشی از یک خطاهای شناختی به نام خطای شناختی تعمیم افراطی یا تعمیم مبالغه آمیز است که می تواند منجر به افسردگی یا اختلال در روابط ما گردد.

تعریف خطاها یا تحریفات شناختی

خطاهای شناختی، الگوهای تفکر اغراق شده یا غیر منطقی هستند که برای فرد نهادینه شده اند و باعث شرایط ناخوشایند روانی فرد مخصوصا افسردگی، اضطراب و .. می شوند. به عبارت دیگر تحریفات شناختی افکاری هستند که باعث می شوند که فرد درک درست و منطقی از مسائل نداشته باشد. این الگوهای تفکر اغلب افکار و احساسات منفی را تقویت نموده و مداومت در داشتن این نگرش منفی نسبت به خود، آینده و جهان باعث اضطراب و افسردگی و بیماری های روانی می گردد. یکی از خطاهای شناختی تعمیم افراطی می باشد.

خطای شناختی تعمیم مبالغه آمیز یا افراطی

زمانی که دچار خطای شناختی تعمیم افراطی می شوید هر حادثه منفی را شکستی همیشگی می پندارید. شما صرفا براساس یک رویداد خاص، یک الگوی کلی (فراگیر) منفی گرایانه را استنباط می کنید و این خطا منجر به ناامیدی و افسردگی می گردد.

در تعمیم بیش از حد فرد هر حادثه ناخوشایند و منفی از جمله شکست شغلی و یا شکست در ماجرای عشقی را شکستی تمام عیار و تمام نشدنی تلقی می نماید و آن را با کلماتی نظیر هرگز و همیشه توصیف می نماید و طوری رفتار می نماید که گویی جهان به آخر رسیده است. چنان چه در انجام دادن یک کار شکست بخورد آن را به سایر کارها تعمیم خواهد داد و می گوید: من نمی توانم در هیچ کاری پیروز شوم و همیشه در همه کارها شکست می خورم. من چقدر بدبختم. از من بدبخت تر وجود ندارد. این اتفاق همیشه فقط برای من پیش می آید. فرد افسرده ای که در حال رانندگی پرنده ای به شیشه اتومبیل او خورده بود گفت: چه بد شانس هستم، پرنده ها همیشه به شیشه من می خورند. یا دانش آموز دبیرستانی ممکن است نتیجه بگیرد که: به دلیل این که در امتحان اول خود ضعیف کار نموده ام، نمی توانم در درس ریاضی هم خوب باشم. بنابراین یک تجربه منفی از چند حادثه، می تواند به صورت قانونی که رفتار آینده را تحت تاثیر قرار می دهد ، تعمیم داده گردد. در این تحریف، افراد یک کلاغ را چهل کلاغ می نمایند یا از کاه کوه می سازند.

افرادی که خطای شناختی تعمیم افراطی را در افکار خود دارند حقایق زندگی را پررنگ تر از مقدار واقعی آن می بینند. شدت و مقدار واقعی خیلی کمتر از مقدار و شدتی است که در ذهن فرد قرار گرفته است. شاید بتوان این طور اعلام کرد که این افراد به دلیل مبالغه در بخشی از افکار، نمی توانند جوانب مثبت زندگی را ببینند.

تعمیم افراطی همچنین موجب پیشداوری ما در خصوص دیگران می گردد چرا که بدون تجارب کافی، شتاب زده مسائل را به یکدیگر تعمیم می دهیم. مثلا ممکن است شما یک بار یک فردی که قومیت خاصی دارد را ببینید و او رفتار ناخوشایندی با شما بکند و از آن به بعد شما بگویید مردم این قومیت خوب نیستند. افراد با قاعده سازی براساس چند حادثه منفی، تفکر خود را به وسیله تعمیم افراطی تحریف می نمایند.

مثال خطای شناختی تعمیم افراطی

خانمی را فرض کنید که همسرش در زمان مقرر به منزل نمی آید. به شدت عصبانی شده و این افکار در ذهن او می گذرد: او هرگز سر وقت به منزل نمی آید. راستی که خجالت آور است. چقدر نامنظم است. اگر به من توجه داشت این همه دیر نمی کرد. باید تا به حال آمده بود. با آنالیز این افکار متوجه می شوید که خطای شناختی این خانوم تعمیم مبالغه آمیز می باشد زیرا به اعتقاد او حادثه منفی، انگاره ای سرانجام ناپذیر و تمام ناشدنی بود. ممکن است همسر این خانم در مواقعی دیر به منزل بیاید شاید هم معمولا دیر بکند اما همیشه دیر نمی نماید.

اشکال خطای شناختی تعمیم افراطی یا مبالغه آمیز این است که حادثه را بدتر از آنچه هست معرفی می نماید. با این اوصاف بعید نیست وقتی همسرش به منزل برسد مشاجره بی حاصلی میان آنها صورت بگیرد. ممکن است همسرش را متهم کند که تو همیشه دیر می کنی و همسرش به درستی در مقام برطرف اتهام به گوید که من همیشه دیر نمی کنم بحث بالا می گیرد و موضوع اصلی فراموش می گردد. و زن و شوهر یکدیگر را به درک نکردن یکدیگر متهم می سازند. آیا این موقعیت را درک می کنید؟ چه فکر منطقی می توان جایگزین این خطای شناختی کرد؟

برای آشنایی با سایر خطاهای شناختی و نیز چگونگی اصلاح آن برای داشتن احساس بهتر به مقاله زیر مراجعه نمایید:

خطاهای شناختی چه هستند و چگونه اصلاح می شوند؟

گروه روانشناسی خبرنگاران