اثری ضدجنگ برای مخاطبان نوجوان - ناق

نکته قابل توجه در نوشتن از جنگ برای بچه ها و نوجوانان این است که ذهن آن ها توان شناخت واقعیت جنگ و تبعات آن از جهت پیچیدگی ها را ندارد و بیشتر مبتنی بر خیال به درک و شناخت می رسد. بنابراین داستان بهترین قالب برای ارائه مفهوم جنگ به این قشر است.

روباهی به نام پکس از جمله داستان های خوب و مناسب برای نشان دادن جنگ و پیامدهای آن به نوجوانان است که به قلم نویسنده آمریکایی، خانم پنی پکر به نگارش درآمده است. این داستان توسط بهرنگ خسروی به فارسی ترجمه شده و انتشارات پرتقال آن را در سال 95 در ایران منتشر نموده است.

خلاصه داستان این است که پسربچه ای به نام پیتر یک بچه روباه تنها را در جنگل پیدا نموده و اسمش را پکس می گذارد و از او به عنوان حیوان خانگی نگهداری می نماید. جنگ که می گردد، پدر پیتر باید به ارتش ملحق گردد و پیتر را به خانه پدرعظیمش بسپارد. پدر قبل از رفتن، پکس را در جنگل رها می نماید و پیتر ناباورانه از روباهش جدا می گردد. اما خیلی زود تصمیم می گیرد فرار نموده و روباهش را در جنگل پیدا کند...

از روباهی به نام پکس برداشت های مختلفی می توان کرد. عشق، رابطه انسان و حیوان، محیط زیست و دوستی از جمله مطالب پرداخته شده در این داستان است، اما آنچه که بیش از همه برای نگارنده قابل تأمل است و در این نوشته به آن پرداخته می گردد، این است که اثر پنی پکر یک داستان ضدجنگ نوجوانانه و متأثرکننده است که با هنرمندی قابل تحسینی چهره منفور و زننده جنگ را به مخاطب خود نشان می دهد.

جدایی

اولین پیامد جنگ، جدایی است. جدایی بین انسان ها، دور شدن از عزیزترین ها و از هم پاشیدن کانون خانواده که عظیم ترین آسیب روحی و روانی ناشی از جنگ است. شاید بر همین اساس است که داستان با جدایی آغاز می گردد. از یک طرف پدر از فرزندش جدا می گردد تا به جبهه جنگ بپیوندد و از طرف دیگر، جدا شدن پکس از پیتر تابعی از جنگ است و ناشی از جدایی پدرش. پدر خودخواسته از خانواده اش جدا می گردد و به جنگ می رود، اما پیتر و پکس به اجبار و بدون رأی و نظر خودشان از هم دور می شوند.

چرا که ناقوس جنگ که به صدا درآید، این شما نیستید که برای زندگی و آینده خود تصمیم گیری می کنید، بلکه زندگی شما تابعی از رأی و دستور فرماندهان جنگ خواهد شد و هر لحظه امکان کشته و زخمی شدن یا آوارگی و ندیدن اعضای خانواده برای شما وجود دارد.

مفهوم جدایی برای مخاطب کودک و نوجوان ملموس و تعریف شده است. انسان از اولین روزهای تولد به والدین خود دلبسته می گردد و هر چه عظیم تر می گردد، اضطراب جدایی او از دیگران در وجودش بیشتر می گردد و این هنر نویسنده است که با علم به موضوع، توانسته ترس و نگرانی از جنگ و نشان دادن غول جنگ را به خوبی به مخاطب خود منتقل کند.

کوشش برای رسیدن به صلح

نام روباه پکس است و نویسنده با این نام کار دارد: وولا پرسید: پکس؟ اسمش آینه؟ معنی اش می شه صلح، می دونی که؟ پیتر معنی اسم پکس را می دانست... پیتر بدون توجه به معنی صلح و فقط به خاطر مشابهت با کلمه انگلیسی فاکس (روباه) نام روباه کوچولو را پکس گذاشته است و حالا که فهمیده معنایش صلح است، می گوید: الان تنهاست. به خاطر جنگ من رهایش کردم. به خاطر جنگ. جنگ، نه صلح! به این چی میگن؟ تناقض؟ الان فکر می کنم اسم افتضاحی رویش گذاشتم. احتمالا هم به خاطر جنگ می میره.

به هر جا که نام صلح روی آن نوشته است، نمی توان اعتماد کرد و این خیلی خوب است که کودک و نوجوان درک کند هرکس ادعای صلح کرد، لزوماً به دنبال صلح نیست و خیلی از جنگ ها در دور و اطراف ما با ادعای دروغین برقراری صلح است که رخ می دهد. و اینکه همه چیز همان طور که تو می خواهی پیش نمی رود.

از طرفی تمام کوشش پیتر و در واقع داستان، رسیدن به بچه روباهی به نام پکس است؛ پکسی که می توان آن را صلح خواند و اینجا استعاره از صلح است. صلح و دوستی وقتی گم می گردد که جنگ آغاز گردد و بازیابی صلح جهت سختی دارد و بازگرداندن شرایط به روزهای خوش قبل از جنگ کار ساده ای نیست و این یکی از مفاهیمی است که داستان قرار است به مخاطب کودک و نوجوان نشان بدهد.

مجدداً عرض می کنم که کودک و نوجوان تحمل و توانایی شناخت واقعیت از خلال پیچیدگی ها را ندارد. روش شناخت این رده سنی مبتنی بر خیال است و میل به سادگی دارد. پس مفهوم پیچیده جنگ و تبعات ناگوارش را باید متناسب با ذهن تخیل آمیز و ساده کودک و نوجوان به او منتقل کرد. کتاب روباهی به نام پکس نوشته پنی پکر از جمله داستان هایی است که مناسب این هدف است.