دانستنی های مفید درباره چای به مناسبت روز جهانی چای - ناق

چای از نوشیدنی های رایج در بین بسیاری از افراد به ویژه ایرانیان است. امروز روز دنیای چای است که به همین بهانه شما را با انواع چای آشنا می کنیم.

به گزارش خبرنگاران، چای سیاه یکی از نوشیدنی های محبوب و رایج در بسیاری از کشورها است که معمولاً با ریختن آب داغ یا در حال جوش بر روی برگ های عمل آورده شده یک گیاه مصرف می شود و فواید زیادی دارد؛ 15 دسامبر 2021 برابر با 24 آذر 1400 روز دنیای چای است.

چای دومین نوشیدنی معروف و محبوب در سراسر دنیا پس از آب است و نزدیک به 18 تا 20 میلیون فنجان چای هر روز در دنیا مصرف می شود. چای از تغییراتی که در مراحل مختلف روی برگ گیاه آن انجام می شود به وجود می آید؛ این نوشیدنی به علت مقداری کافئین، محرکی بسیار ملایم است.

روز دنیای چای

برای اولین بار در سال 2005 در دهلی نو (هند) روز 15 دسامبر را به عنوان روز دنیای چای نامگذاری کردند و جشن گرفتند. هدف از نامگذاری این روز به عنوان روز دنیای چای و برگزاری مراسم، جلب توجه دولت و شهروندان به اهمیت تولید این محصول، تجارت و تأثیر آن بر زندگی کارگران، چای کاران و زحمتکشان صنعت تولید چای است.

از سال 2006 میلادی به بعد سایر کشورهای چای خیز همانند بنگلادش، سریلانکا، نپال، ویتنام، اندونزی، کنیا، مالاوی، مالزی، اوگاندا، هند و تانزانیا و… از روز دنیای چای استقبال کردند و تا به امروز همه ساله با بزرگداشت روز دنیای چای و برگزاری جشن، توسعه پرورش این گیاه ارزشمند و افزایش تولید و صادرات آن را مهم می شمارند.

روز دنیای چای در ایران

برای اولین بار در ایران بزرگداشت روز دنیای چای در آذرماه سال 94 در دانشگاه آزاد اسلامی واحد لاهیجان در ایران برگزار گردید.

تاریخچه چای

بوته چای برای نخستین بار در چین و در حدود پنج هزار سال پیش شناخته شد و به تدریج خواص درمانی آن کشف شد؛ علاوه بر آن از چای برای مصارف رنگ آمیزی نیز استفاده می شد. هلندی ها در سده هفدهم چای را از چین به اروپا بردند. در اروپا چای در مغازه های عطاری عرضه می شد. نیکولاس تولپ پزشک هلندی در کتاب خود تحت عنوان مشاهدات پزشکی در سال 1641 گفت:

در قرن 18 زمانی که ملکه انگلیسی چای را به عنوان نوشیدنی صبحانه خود انتخاب کرد، مُد بر مباحث پزشکی غلبه کرد.

نوشیدن چای برای مدتی در مستعمرات انگلیس در آمریکا تحریم شد. زمانی که بریتانیایی ها بر خریداران چای حتی برای اهداف درمانی، مالیات تحمیل کردند، مستعمره نشینان در برخی جوامع به اعتراض برخاستند، بعدها همین معترضان تندخو مخفیانه سوار کشتی های بریتانیایی شدند و صندوق های چای را به لنگرگاه بوستون بردند و با بهای مقرون به صرفه تری فروختند.

چای در ایران

آقا محمدخان قاجار کاشف السلطنه و مشهور به چای کار که با نام پدر چای ایران شناخته می شود، نخستین کسی بود که کشت چای را در ایران رواج داد.

کاشف السلطنه که برای مقاصد آموزشی به هند سفر نموده بود با صنعت چای آشنا شد و قبل از مراجعت به ایران، مقداری تخم چای را به همراه چهار هزار گلدان چای، قهوه، تخم کنف، دارچین، فلفل، میخک، هل، انبه، گنه گنه، کافور، ریشه زردچوبه، زنجبیل و… تهیه کرد و در سال 1285 شمسی با مشقت بسیار آنها را به ایران آورد چرا که در آن موقع صنعت چای انحصاری بود و خارج کردن بذر این گیاه از هند غیر قانونی محسوب می شد. برخی گفته اند که قوانلو کاشف السلطنه مقداری از تخم چای را در عصای خود پنهان کرد و به این شکل چای را به ایران وارد کرد. بنابراین از نوشیدن و کشت چای در ایران (لاهیجان) کمتر از دو قرن است که می گذرد.

افسانه های پیدایش چای

طبق یک افسانه، شاهزاده (بودهی دراما) که نخستین مدرسه آئین ذن را در هند تأسیس کرد در سال 520 میلادی از هند به چین رفت. بودهی در حال فراگرفتن اصول کامل تری از ذن بود با خودش عهد کرد که 9 سال تمام نخوابد و این 9 سال را به تعمق و تفکر بگذراند. اما خاتمه پلک هایش روی هم افتاد، بودهی پلک هایش را برید و روی زمین انداخت. در جایی که پلک ها افتاده بودند درخت چای رویید و طبق این افسانه درخت چای هدیه ای برای کسانی است که به مراقبه می نشینند.

یک افسانه چینی وجود دارد که بر اساس آن یکی از امپراطوران چین فردی خطاکار را تنبیه و از شهر تبعید می نماید. این فرد در بیابان ها و جنگل ها سرگردان شده و از شدت خستگی و گرسنگی ناتوان و ضعیف می شود. پس از چند روز گذران زندگی در جنگل، تصمیم می گیرد تا از برگ درختان تغذیه کند. یکی از درختان را که به ظاهر برگ بهتری داشته انتخاب نموده و آغاز به خوردن برگ های آن می نماید. پس از مدتی احساس گرسنگی او از بین رفته و در کمال تعجب توان از دست رفته را بازیافته و کاملاً بهبود می یابد. فرد تبعیدشده بعد از چند روز مخفیانه به شهر برمی شود امپراطور نیز از ماجرا خبردار شده و فرد را احضار می نماید تا ماجرای نجات او و آن درخت شفابخش را از زبان خودش بشنود. بعد از این ماجرا، امپراطور طبیبان دربار را فرامی خواند تا درخت جادویی را پیدا نموده و پس از تحقیق و آنالیز، از برگ های آن در طبابت استفاده نمایند.

در افسانه ای دیگر از کشف خواص چای به وسیله شکارچیان صحبت شده است. در روزگاران گذشته شکارچیان برای شکار به جنگل رفته و گوشت های شکار را درون ظرفی قرار داده و روی آن را با شاخه و برگ های درخت چای می پوشانند تا سالم بماند و به وسیله حیوانات خورده نشود. آنها دوباره در پی شکار رفته و وقتی بازمی گردند متوجه می شوند که گوشت ها له شده اند. این موضوع را با طبیبان شهر خود در میان می گذارند. بعدها طبیبان کشف می نمایند که برگ درخت چای برای هضم غذا و یاری به پخت سریع گوشت بسیار مؤثر است.

در افسانه چینی دیگری، شن یونگ امپراطور چینی بر این باور داشت که برترین راه مصرف آب، جوشاندن آن است که یک روز به طور ناگهانی در داخل آب در حال جوش چند برگ چای افتاد که امپراتور آن را انتخاب کرد و از طعم و مزه آن خوشش آمد و در چین چای مرسوم شد.

انواع چای

چای سیاه (Black Tea)

این نوع چای، به طور کامل اکسیده شده است و رنگ آن مایل به قرمز تا مایل به قهوه ای و قهوه ای تیره است. چای سیاه، بیشترین نوع چای مصرفی در غرب و نقاطی از شرق دنیا به شمار می رود. در هر فنجان از چای سیاه، حدود 40 تا 60 میلی گرم کافئین وجود دارد. کشور چین دو گروه بزرگ از چای سیاه را تولید می نماید یکی چای شمال چین و دیگری چای سیاه استان یونان چین.

انواع چای سیاه عبارتند از:

آسام: طعم مالت مانند

سیلان: طعم قوی تر و حاوی عطر دهنده ها یا شکلات

دارجلین: نوع باکیفیت تری از چای که در منطقه ها کوهستانی هند کشت می شه. دربردارنده عناصر میوه ای و گل ها

ارل گری: طعم ترنج و مرکبات

کی مون: شیرین و میوه ای در آنهویی چین

کنیان: ظاهری تیره و طعمی تیز

ماسالا: با انواع ادویه ها مانند هل، میخک و دانه های فلفل طعم دار شده

یون نان: طعم شکلاتی، مالت گونه و تند

چای سفید (White Tea)

چای سفید از گلبرگ های تازه گیاه چای تولید می شود. چای سفید در نور طبیعی آفتاب خشک شده و اکسیده نمی شوند. کم ترین اندازه کافئین در چای سفید موجود است و مهم ترین مرکز کشت چای سفید در دنیا، در استان (فوجیان) چین واقع شده است. اگر برای اولین بار چای سفید را بنوشید، تقریباً احساسی بی مزه و شبیه به آب وجود دارد ولی بعد از مدتی در دهان و نفستان احساس یک مزه شیرین ملایم خواهید کرد.

چای زرد (Yellow Tea)

چای زرد یک نوع چای کم تر شناخته شده و نسبت به برخی از انواع دیگر تا حدودی گران قیمت تر است. مراحل فرآوری برگ چای زرد شبیه به مراحل فرآوری برگ چای سیاه است با این تفاوت که پوشش دادن برگ های چای به وسیله قرار دادن آن ها در نوعی بسته بندی های خاص و گاهی همراه با بخار دادن، یکی از مراحل اضافی فرآوری این نوع از چای است. در حقیقت، عمل اکسیداسیون در این چای، بسیار آهسته تر صورت می گیرد و در نتیجه چای زرد دارای طعمی ملایم تر از چای سبز می شود.

چای سبز (Green Tea)

رنگ آن سبز تیره و طعم آن نسبت به چای سیاه ملایم تر است. چای سبز، کافئین کمی دارد و ایجاد عصبانیت یا بی خوابی نمی نماید، تصفیه نماینده و مفرح است. چای سبز چینی حدود 30 تا 35 میلی گرم کافئین در هر فنجان دارد. چای سبزهایی که در آخر نام آن ها چی (به معنای چای) می آید ژاپنی هستند و نام انواع چای سبز چینی اشاره به منطقه کشت آن ها دارد.

چای اُلانگ (Oolong)

این چای، یک نوع چای نیمه اکسیده شده است که براقی و شادابی چای سبز و خصوصیات فیزیکی و درهمیِ چای سیاه را دارد و از لحاظ طبقه بندی، بین چای سیاه و چای سبز قرار می گیرد. اندازه کافئین آن میانه بوده و بین اندازه کافئین چای سبز و چای سیاه است. مهم ترین مرکز کشت و تولید انواع شگفت انگیز چای اُلانگ، کشور تایوان و چین است.

چای پوئر (Puerah)

چای پوئر از نوعی تخمیر خاص چای سبز حاصل می شود و تخمیر آن حدود 6 ماه تا یک سال طول می کشد. چای پوئر، مزه ای تند دارد و حتی می تواند از چای سیاه هم پررنگ تر باشد. یک فنجان از چای پوئر دارای 60 تا 70 میلی گرم کافئین است. این نوع چای، دارای خواص پزشکی است. ازجمله، کاهش دهنده تری گلیسیرید و کلسترول، یاری نماینده به تولید بزاق، یاری نماینده به هضم غذا است. به طور انحصاری در منطقه Puerah استان یونان چین رشد می نماید.

چای یربا ماته (Yerba Mahtay)

چای یربا ماته یک نوع چای و نوشیدنی باستانی و پزشکی است که جنبه فرهنگی دارد. انواع مختلف این نوع چای از سوی سرخپوستان گورانی GUARANI آمریکای جنوبی به دنیا معرفی گردیده است. ک فنجان از چای یربا ماته حدود 35 میلی گرم کافئین وجود دارد. این چای، سالم، هوشیار نماینده و تقویت نماینده اعصاب است و خواص مفید زیادی دارد.

چای سرخ (Rooibos)

این چای، متعلق به آفریقای جنوبی است. چای سرخ، یک نوع چای گیاهی و فاقد کافئین است و برگ هایی سوزنی شکل دارد. رویبوس را با استفاده از برگ های یک درختچه به نام آسپالاتوس لینیرایز (Aspalathus linearis) درست می نمایند که معمولاً در سواحل غربیِ آفریقای جنوبی رشد می نماید. برای زیاد کردن طعمش آن را اکسیده می نمایند و این عمل، رنگ آن را از سبز به قرمز تغییر می دهد. رویبوس سبز هم وجود دارد که تخمیر نشده است. این نوع رویبوس گران تر بوده و طعم علفی بیشتری نسبت به نسخه سنتی آن دارد. نکته دیگر رویبوس سبز این است که آنتی اکسیدان های بیشتری نسبت به رویبوس قرمز سنتی دارد. این مدل چای برای سلامتی بدن مفید است.

چای گیاهی یا دمنوش (Herbal)

گاه آنچه به عنوان چای گیاهی یا دم نوش خوانده می شود معمولاً فاقد کافئین است و از انواع گیاهان تشکیل شده است که نوشیدنی های محبوب مردم در نقاط مختلف دنیا را تشکیل می دهد و بیش تر به خاطر خواص درمانی و سلامتی نوشیده می شود. شکوفه ها، ساقه ها و ریشه های گیاهان مختلف مانند زنجبیل و چوب دارچین از این جمله هستند.

دانستنی های چای

چای سبز سرشار از آنتی اکسیدان است و هنگامی که با آب ترکیب می شود، سلامت بدن را از هر لحاظ افزایش می دهد.

برای تولید 1 لیتر قهوه، به 1120 میلی لیتر آب احتیاج است اما برای تولید یک لیتر چای، فقط به 120 لیتر آب احتیاج است.

چای در انگلستان اولین بار در سال 1357 معرفی گردید و خیلی در بین مردم محبوبیت نداشت و کالای گران قیمتی بوده است.

در برخی از نقاط چین هنگامی که برای مهمان چای می آورند، او دو یا سه انگشتش را سه دفعه روی میز می زند که این حرکت نشان دهنده سپاسگزاری برای نوشیدنی چای است.

در بیشتر نقاط دنیا چای یک نوشیدنی مهم است که در طول روز مصرف می شود و علامت مهمان نوازی است.

چای سیاه رایج ترین نوشیدنی در کشور انگلستان و اروپا است.

چای سیاه تقریباً 75 درصد چای مصرفی دنیا را تشکیل می دهد.

مطالعات اخیر، مخصوصاً چای سبز را راهی برای کاهش ابتلاء به سرطان، بهبود تنفس، از بین بردن بوی بد دهان، کاهش خطر ابتلاء به بیماری های قلبی، کاهش فشار خون، یاری به کنترل وزن و کشتن باکتری و ویروس می دانند.

شستن برگ چای، کافئین آن را تا حد زیادی از بین می برد.

یک فنجان چای تقریباً نصف یک فنجان قهوه کافئین دارد.

بسیاری از کسانی که عاشق چای بودند، چای کیسه ای را بدترین نوع اختراع برای قرن بیستم می دانستند، زیرا آنها عقیده داشتند دانه های چای باید در مدت زمان مخصوص خودش دم بکشد.

چای کیسه ای و چای یخی در سال 1904 تولید شد.

برخی از مشاوران خانواده عقیده دارند که زن و شوهر هنگام جر و بحث باید بحث را متوقف نموده و کمی چای بنوشند زیرا چای از لحاظ ذهنی آنها را آرام می نماید.

گران قیمت ترین چای دنیا، نوعی چای کمیاب در کشور چین است.

بیش از 3 میلیون تن چای هر سال در کل دنیا تولید می شود.

در زمان های خیلی دور در برخی از نقاط کشور چین، مراسمی برگزار می شد که در آن شیر را داخل فنجان چای می ریختند و عقیده داشتند که مصرف این نوشیدنی برایشان خوش شانسی می آورد.

مردم ایران در روز 165 میلیون فنجان چای مصرف می نمایند که در سال برابر با 62 میلیارد فنجان می شود.

بیشتر چای دنیا در کوهستان هایی با ارتفاع 914 الی 2100 متر بالای سطح دریا پرورش داده می شود و بیشتر پرورش گیاه چای در منطقه ها مرطوب انجام می شود.

کشورهای تولید نماینده چای، بیشتر آرژانتین، ایران، چین، هند، اندونزی، کنیا، سریلانکا و تانزانیا هستند.

اگر برگ های گیاه چای چیده نشود، این گیاه به یک درخت تبدیل خواهد شد.

چای سیاه در چین به چای قرمز هم معروف است.

تقریباً 1500 نوع چای مختلف در دنیا وجود دارد.

چای سبز بعد از چای سیاه دومین نوشیدنی گرم رایج است که هر دو را معمولاً با قند مصرف می نمایند.